Największą ozdobą jest kwiat średnicy nawet do 15cm wzniesiony u odmiany łodygowej na 20-40cm nad ziemię. Wygląda bardzo ciekawie sprawiając wrażenie zasuszonego, są to jednak pozory, wystarczy w ciepły słoneczny dzień, kiedy jest w pełni rozwinięty skropić go delikatnie wodą. Po kilku sekundach zacznie stulać pergaminowe płatki do środka osłaniając w ten sposób przed nadmiarem wilgoci swoje nasiona. Cały proces zamykania kwiatu trwa od kilkunastu sekund do 2 minut w zależności od temperatury otoczenia i wilgotności powietrza. Gwarantuje, że na wszystkich oglądających robi to duże wrażenie.
Legenda głosi, że do króla Karola Wielkiego przyszedł we śnie Anioł, aby mu oznajmić, jak wielką moc ma to zioło. Przede wszystkim chroni od złych mocy, daje zdrowie i szczęście. Ma dziewięciokrotnie większą moc uzdrawiania, niż inne zioła. Ktokolwiek ma dziewięćsił przy sobie, jest bezpieczny. Górale dawno temu nosili suche zioło w kieszeni. Jedna z legend głosi również, że dziewięćsił powstał z łez Heleny Trojańskiej, gdy porwał ją Parys. Górale wierzyli, że ma magiczną moc 9 sił i każda z tych mocy jest 9 razy silniejsza od mocy innych roślin.
Znane jest także podanie, które mówi, że dziewięćsił jest gwiazdą, która przybyła z nieba i została wśród ludzi. W górach, na terenie nie tylko Tatr, ale też np. w Alpach suszony kwiat tej rośliny zdobi wnętrza domów. Ma za zadanie przepędzać złe moce. W Polsce jest znakiem rozpoznawczym Tatr, zdobi także herb jednej z gmin w Bieszczadach. Co ciekawe, liście dziewięćsiła zwijają się, kiedy ma pojawić się deszcz. Kto napotkał na swojej drodze dziewięćsił, miał żyć w zdrowiu przez długie lata. Dziewięćsił bezłodygowy jest pod ochroną i jest go w naturze coraz mniej, a przyczynili się do tego ludzie. Zbyt często wyrywali dekoracyjny dziewięćsił i traktowali jako ozdobę. Dziewięćsił ma liście tworzące przyziemną rozetę i posiadające kolce. Liście rośliny są podobne do liści ostu. Kwitnie przeważnie od lipca do września.
Górale podkreślają, że dzięki dziewięćsiłowi można przewidzieć pogodę. To dlatego, że listki okrywy zwijają się przed deszczem. Kwiatostan z kolei otwiera się, gdy słońce grzeje w pełni, a jeżeli powietrze robi się wilgotne i ma przyjść deszcz, kwiatostan zaczyna się zamykać.
Rosną w lasach i górach to ulubione miejsce dla dziewięćsiła (rzadko kiedy można go spotkać na terenach nizinnych). Mogą to być choćby górskie pastwiska. Rośnie nawet na ubogich glebach, piaszczystych i gliniastych, na nieużytkach. Dobrze znosi suszę. Lubi jednak słońce, bez niego nie urośnie. Gleba powinna mieć odczyn obojętny, albo lekko zasadowy.
Roślinę tą rozmnaża się przez nasiona, które powinny być wysiane jesienią, aby wiosną można było zasadzić sadzonki już w stałe miejsce. Dziewięćsił nadaje się jako ozdoba do ogródka skalnego. Ususzone kwiaty mogą być natomiast całoroczną ozdobą domu.
Najwięcej właściwości leczniczych i zdrowotnych dobrodziejstw kryje się w grubym, palowym korzeniu dziewięćsiłu. Olejek eteryczny znajdujący się w dziewięćsile działa bakteriobójczo i przeciwgrzybicznie oraz przeciwgorączkowo. Z tego powodu dziewięćsił jest zalecany przy rozpoczynającej się grypie.
Taka mieszanka z korzeniem z dziewięćsiła wspomaga naszą odporność w sezonie grypowym. Przed laty znachorki i zielarki proponowały wyciąg z dziewięćsiła, jako sposób na dżumę. Roślina jako składnik maści czy kremu pomaga pozbyć się liszajów albo wyprysków czy grzybicy.
Nasze babki stosowały wywar z dziewięćsiła jako szampon ułatwiający rozczesywanie. Nawet kołtunów robiących się na włosach już nie było po zastosowaniu takiego szamponu. Stąd też inna nazwa dziewięćsiła bezłodygowego – kołtunowe zioło. Wykazuje ono również właściwości uspokajające, relaksujące. Roślina działa napotnie i moczopędnie. Jest wskazana dla osób mających problemy z trawieniem oraz trudności z wypróżnianiem się, bo reguluje przemianę materii.
Szwajcarzy i Włosi traktowali dziewięćsił, jako roślinę do wykorzystania w kuchni. Dno koszyczków kwiatowych jedli niczym warzywo. Trzeba jednak uważać, żeby nie przedobrzyć z dziewięćsiłem w kuchni, ponieważ po zjedzeniu mogą pojawić się wymioty i biegunka.
Zagrożenia i ochrona
W latach 1946–2014 dziewięćsił bezłodygowy podlegał w Polsce ochronie ścisłej, od 2014 r. objęty jest częściową ochroną. Dawniej był masowo zbierany dla celów dekoracyjnych. Obecnie jest zagrożony przez działalność gospodarczą oraz zarastaniem przez wyższą roślinność wskutek zaprzestania użytkowania śródleśnych polan.
Zastosowanie
Motyw dziewięćsiła na odzieży podhalańskiej. Wzornictwo i sztuka: stylizowane przedstawienie dziewięćsiła jest klasycznym motywem sztuki podhalańskiej.
Roślina ozdobna: Gatunek wykorzystywany jest przy aranżacji ogródków skalnych. Zasuszone kwiatostany nadają się na zimowe bukiety.
Każdy kto, posadzi dziewięćsił, przy swoim domu, czy innym zaszczytnym miejscu, proszę pokazać swoje zdjęcia, wklejając je na grupę fundacji na FB. https://www.facebook.com/groups/1750519501916654. Nazwijcie swój dziewięćsił, komu go dedykujecie, jakiej ważnej osobowości, instytucji, artyście, wydarzeniu, komu poświęcacie swój magiczny dziewięćsił. Ja nazwałam swój pierwszy posadzony dziewięćsił Gwiazdą Arystokratyczną. Poświęciłam go na Jego własną cześć! Poeci napiszą wiersze, powstanie tomik wierszy i poezji o magicznym dziewięćsile i wiele cudownych przedsięwzięć promujących ten cudowny regionalny cud natury i region podhalański.
Pod tym linkiem można kupić, na terenie Polski.
https://allegro.pl/kategoria/ogrod-rosliny-776?string=dziewi%C4%99%C4%87si%C5%82%20bez%C5%82odygowy
13.05.2022 Stockholm
Halina Bartoszek/ Prezes Fundacji Wspierania Kultury i Współpracy Międzynarodowej im. Haliny Rosa
ZBLIŻAMY LUDZI I KULTURY 